Pierwsza polichromia w naszej cerkwi

Od minionej soboty odwiedzający naszą świątynię mogą już oglądać gotową polichromię części ołtarzowej. Autorem projektu i kierownikiem rozpisywania ikon na ścianach ołtarza był ikonograf, artysta malarz Jarosław Wiszenko z Mielnika.

Przez ostatnie cztery tygodnie we współpracy z ikonografem Grzegorzem Zinkiewiczem z Bielska Podlaskiego i asystentem Markiem Paukiem z Dąbrowy Białostockiej, dokonał niesamowitego dzieła upiększenia naszej cerkwi ikonami najwyższej klasy, pozostającymi w pełnej zgodzie ze starożytnymi kanonami cerkiewnymi.

 Od półtora tysiąca lata Cerkiew prawosławna zachowuje ścisłe zasady przedstawiania wizerunków w świątyniach, które mają odpowiadać prawdom wiary i przekazywać nauki teologiczne. Ikonograf, który je wykonuje, ma obowiązek uszanowania tych reguł, jednocześnie zaś posiada ogromną paletę środków wyrazu, co do których nie ma sztywnych zaleceń.

W nowej polichromii znajdują się bezpośrednie nawiązania do portretów z Fajum, mozaiki z Ravenny, Konstantynopola, jak również malarstwa pompejańskiego. W celu umożliwienia głębszego i bardziej świadomego odbioru naszych ikon, zamieszczamy poniżej opis całej polichromii wraz z krótkim objaśnieniem.

W części głównej absydy króluje ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem, inspirowana analogicznym przedstawieniem z Konstantynopola. Takie umiejscowienie ikony Matki Bożej ma na celu pokazanie wiary w to, że Bogurodzica jest mostem, schodami prowadzącymi z ziemi na niebo. Absyda zaczyna się od posadzki świątyni i kieruje nasz wzrok ku kopule, w której docelowo znajdować się będzie wyobrażenie Chrystusa Królującego, Pantokratora. Dzięki Marii Bóg stał się człowiekiem, niebo zeszło na ziemię, a my mamy możliwość wejścia na niebiosa.

Powyżej tej ikony można zobaczyć przedstawienie Pięćdziesiątnicy, zesłania Ducha Świętego na apostołów. Apostołowie siedzą w półokręgu, który pozostaje otwarty na świat, nie stanowi zamkniętego koła. Nad głową każdego z nich znajduje się mały języczek ognia, pod postacią którego zstąpił na nich Święty Duch (Dz 2,1-4).

Płomienie ognia wychodzą z ikony Chrystusa wstępującego na niebo w nimbie symbolizującym Jego chwałę. Poniżej, na obu łukach bocznych ścian ołtarza widać dalszą część ikony Wniebowstąpienia, czyli Matkę Bożą z apostołami spoglądającymi w niebo, tam dokąd unosi się Chrystus. Wśród apostołów stoją dwaj aniołowie, którzy pouczają zebranych, by nie patrzyli ze smutkiem w puste niebo, ale żyli w oczekiwaniu drugiego, ostatecznego przyjścia Chrystusa.

Poniżej tych przedstawień znajduje się rząd wizerunków świętych Starego Testamentu Zaczynając od lewej strony są to: Eliasz, Elizeusz, Malachiasz, Melchizedek. I z drugiej strony: Aaron, Zachariasz, Mojżesz, Ozjasz. Przedstawienia proroków, królów i kapłanów Starego Testamentu przechodzą na zewnętrzne półkole wykończone na kształt litery „Ω”, która symbolizuje wieczność Boga. Ikony świętych na półkolu od dołu lewej strony: Naum, Joel, Zachariasz, Dawid, Jan Chrzciciel, Salomon, Awdiasz, Aggeusz, Micheasz.

Tak silne akcentowanie postaci Starego Testamentu, zwłaszcza proroków, wynika z głębokiego przekonania o ciągłości obu części Pisma Świętego, Starego i Nowego Testamentu. Wyraża również wiarę Cerkwi w to, że Jezus Chrystus jest tym Mesjaszem, którego przyjście zapowiadali wszyscy prorocy, łącznie z ostatnim – Janem Chrzcicielem. Ich słowa wciąż brzmią w tekstach czytanych podczas nabożeństw cerkiewnych.

Na poziomie witraży uwagę zwraca przedstawienie Komunii apostołów. Chrystus, który udziela i jednocześnie jest w pełni obecny w udzielanej Eucharystii, z prawej strony podaje apostołom Kielich z Krwią, a z lewej Chleb – swoje Ciało na spożycie dla wiernych. Mimo pozornego „rozdwojenia” to wciąż ta sama Osoba. Kompozycję zamykają centralnie umieszczeni aniołowie trzymający rypidy, czyli specjalne baldachimy osłaniające udzielaną Komunię.

Tuż za witrażami apostołów Piotra i Pawła, z prawej i lewej strony w okrągłych ikonach widać świętych hierarchów, którzy swoim dziełami i całym życiem dali wyraz wierze prawosławnej. Po lewej są to (od góry): święty Jan, Sylwester, Błażej (Własij), Piotr. Zaś po prawej: święty Metody, Cyryl, Grzegorz i Polikarp.

Szczególną rolę w całym planie polichromii odgrywają przedstawienia świętych w najniższym poziomie części ołtarzowej. Są to postacie autorów liturgii, nabożeństw cerkiewnych, definicji teologicznych, czyli Ojcowie Cerkwi, których nauka do dzisiaj stanowi trzon wiary prawosławnej. Całych postaci nie widać spoza ikonostasu. Patrząc od prawej strony (od zakrystii), są to: święty Atanazy Wielki, Ignacy Bogonosiec (Teoforos), Dionizy Areopagita, Ireneusz z Lyonn, apostoł Jakub brat Pański, Grzegorz Teolog, Jan Złotousty, Bazyli Wielki, Mikołaj z Mir Licejskich, Grzegorz Dialog, Spirydon Trimifunskij (Tremithus), Grzegorz Palamas, Cyryl Aleksandryjski i Grzegorz z Nyssy. Wszyscy oni byli biskupami, hierarchami cerkiewnymi i stojąc wokół ołtarza przypominają, iż wciąż są obecni podczas każdej Eucharystii, towarzysząc niewidzialnie kapłanowi odprawiającemu nabożeństwo.

Ukończenie polichromii ołtarza stanowi jeden z najważniejszych etapów przygotowań do poświęcenia świątyni. Pozostaje mieć nadzieję, że w niedalekiej przyszłości uda się z pomocą Bożą dokończyć rozpis pozostałej powierzchni świątyni, tak żeby cieszące oko ikony pomagały w lepszej i głębszej modlitwie w tym świętym miejscu.