Chrzest Pański (6/19 stycznia)

Swiatoje Bohojawlenije – Krieszczenije Hospoda Boha i Spasa naszego Iisusa Christa.

Chrzest, baptizo baptizw – w starożytnej grece oznacza zanurzenie. Jan Chrzciciel – Priedtecza Predte1æa (Poprzednik) chrzcił w Jordanie: „Jać was chrzczę wodą ku pokucie, ale który przyjdzie po mnie, mocniejszy jest niż ja (…) ten ci was ochrzci Duchem Świętym i ogniem.” (Mt 3,11)

"Tedy Jezus przyszedł do Galilejej do Jordanu do Jana, aby był ochrzczon od niego. A Jan mu nie dopuszczał, mówiąc: Ja mam być ochrzczon od Ciebie, a ty idziesz do mnie? A Jezus odpowiadając, rzekł mu: Zaniechaj teraz, albowiem tak się nam godzi wypełnić wszelką sprawiedliwość." (Mt 3,13-15) Jezus zanurzając się w wodach Jordanu uświęcił Sobą i wodę, i świat, w którym się zanurzył. Woda jest tu symbolem i łona, i grobu: umiera stare, by mogło się narodzić nowe.

Tak się dzieje w sakramencie chrztu – wstąpienia do Kościoła. Nagość Jezusa jest widomym znakiem kenozy – ogołocenia się ze wszystkiego, by zbawić ludzi. Jan Chrzciciel, stojący po lewej stronie ikony, chrzci Jezusa kładąc na jego głowie prawą rękę. Na niektórych przedstawieniach w lewej ręce Jana Chrzciciela znajduje się zwój, symbolizujący jego naukę, lub krzyż. Z prawej strony stoją modlący się aniołowie – stopnie do nieba. W rękach trzymają ręczniki, by przyjąć świeżo ochrzczonego.

Od Chrztu rozpoczęła się działalność publiczna Jezusa – Mesjasza (Epifania – objawienie Jezusa jako Mesjasza).

„A natychmiast, wystąpiwszy z wody, ujźrzał otworzone niebiosa i Ducha jako gołębicę i trwającego na nim. I zstał się głos z nieba: Tyś jest Syn mój miły, w tobie mi się upodobało.” (Mk 1,10-11)

Obecność Boga Ojca przedstawiona jest za pomocą koła częściowo widocznego u góry ikony lub dłoni, Duch święty pod postacią gołębia spoczywa na głowie Jezusa. Zatem Chrzest jest również Bohojawlenijem (Teofanią): objawieniem się Trójcy Świętej.

U stóp Jezusa w Jordanie są widoczne dwie postacie: męska, symbolizująca Jordan i żeńska, symbolizująca morze i przejście Izraelitów przez Morze Czerwone. Czasami zaznaczone jest płynięcie ryb w górę rzeki zgodnie z psalmem 114,3: „Morze to ujrzało i uciekło; Jordan swój bieg odwrócił”.

Chrzest Pański (Teofania) jest wielkim świętem obchodzonym 6 (19) stycznia. W wigilię święta odprawia się królewskie godziny i Liturgię świętą. W dzień święta sprawowana jest wieczernia i Liturgia święta z Wielkim Poświęceniem Wody (Wielikaja Agiasma). Od XII wieku przyjął się zwyczaj dwukrotnego święcenia wody: w przeddzień święta w cerkwi i w dniu święta, w miarę możliwości w rzece, jeziorze, morzu. Poświęcona woda ma właściwości uzdrawiające – stąd tradycja przechowywania jej w domach wiernych.

Tropar’, ton 1

Wo Jordanie krieszczajusia Tiebie, Hospodi Trojczeskoje jawisia pokłonienije: Roditielew bo  hłas swidietielstwowasze Tiebie, wozlublennaho Tia Syna imienuja, i Duch w widie hołubinie, izwiestwowasze słowiesie utwierżdienije, jawlejsia, Christie Boże, i  mir proswieszczej, sława Tiebie.

O Panie! Gdy przyjmowałeś chrzest w Jordanie, Trójcy uwielbienie zostało objawione; albowiem głos Ojca zaświadczał o Tobie, Umiłowanym Synem Cię nazywając, a Duch w postaci gołębicy potwierdzał prawdziwość (Tych) słów. Chwała Tobie Chryste Boże, który objawiłeś się i oświeciłeś świat.

Kondak, ton 4

Jawiłsia jesi  dnies’  wsielenniej i swiet. Twój, Hospodi, znamienasia na nas, w  rozumie pojuszczich Tia: priszeł  jesi i jawiłsia jesi Swiet niepristupnyj.

Dziś objawiłeś się światu, Panie, i Twoja nauka (światłość) stała się naszą pieczęcią (oświeciła nas), tych którzy świadomie Cię opiewają: "Narodziłeś się I objawiłeś, Światłości Nieprzystępna."

Bibliografia:

  1. Bóg żywy – katechizm Kościoła Prawosławnego” – Kairos Wydawnictwo WAM, Kraków 2001
  2. Elżbieta Przybył „Prawosławie”, Znak 2000
  3. Jim Forest „Modlitwa z ikonami”, Homini, Bydgoszcz, 1999
  4. Świat Prawosławia
  5. Prawosławny modlitewnik do szkoły podstawowej "Pan Bóg i ja"
  6. Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599, Vocatio, Warszawa, 2000