Czterdzieści dni po swoim chwalebnym zmartwychwstaniu Zbawca powraca do Ojca, zasmuceni uczniowie wypatrujący z tęsknotą odchodzącego Pana słyszą zapowiedź, że „ten Jezus, który został wzięty (…) do nieba, tak przyjdzie, jak widzieliście Go wstępującego do nieba” (Dz 1,11; przekład ekumeniczny).

Ikona, która stoi w centrum celebracji święta objawia zatem nie tylko fakt historyczny- powrotu Chrystusa do Ojca, ale również stan ciągłej kondycji chrześcijańskiej, kondycji całego Kościoła- zgromadzenia oczekującego powrotu Zbawcy w chwale. Jest wreszcie ikona wniebowstąpienia radosnym hymnem ku czci przebóstwienia naszej natury, wyniesienia tego co ludzkie „na prawicę Ojca”. Ikona wielbi cud, w którym „stworzenie ulepione z gliny otrzymuje królewską godność…przeobraża się w substancję Króla” (Mikołaj Kabasilas).

Omawiana ikona napisana została w XVI w. przez anonimowego ikonopisa tworzącego w nurcie szkoły moskiewskiej. Zawiera ona w sobie kanoniczny i powtarzany we wszystkich ikonach (poza nielicznymi późniejszymi wyjątkami) schemat przedstawiania tego wydarzenia z historii naszego zbawienia.

Warstwa wyobrażeniowa ikony dzieli się na dwie strefy- ziemską i niebiańską, w jasny sposób przedstawiając wydarzenie opisane w Dziejach Apostolskich przez Ewangelistę Łukasza.

W dolnej strefie ikony wyobrażono Bogurodzicę, z rozłożonymi w geście modlitwy dłońmi. Maria Panna jawi się tu jako figura Kościoła, jako Oblubienica Oblubieńca Kościoła, mądra panna z Chrystusowej przypowieści, której lampa nieustannie płonie ożywiana miłością i modlitwą swe źródło mającą w Świętym Duchu, którego w pełni otrzymała w cudzie wcielenia się Syna Bożego. Czuwająca Bogurodzica skupia wokół siebie rybaków, którzy już za kilka dni staną się mędrcami i obwieszczą światu powszechne zbawienie (troparion święta Pięćdziesiątnicy). Postać Marii flankują apostołowie Piotr i Paweł (obecność apostoła Pawła jest tu rzecz jasna pewnym anachronizmem, gdyż przyłączył się do grona uczniów po Wniebowstąpieniu Chrystusa, ikona jednak przekazuje nam symboliczny obraz Kościoła, a weryzm historyczny nie jest przedmiotem jej troski), „pierwsi wśród zwierzchnich”, filary Kościoła Chrystusa, mężni głosiciele Ewangelii. Jednakże postać rozmodlonej Bogurodzicy pokazuje jasno, że wszelka działalność wypływa z serca przepełnionego modlitwą, że autentycznym źródłem Kościoła jest intymny związek z Oblubieńcem, nasłuchiwanie kroków Jego powrotu.

Pozostali apostołowie w geście modlitwy, tęsknie wyciągniętych dłoni, wzniesionych oczu , zdają się jedynie potwierdzać tę prawdę. Wśród apostołów jaśnieją bielą postaci aniołów, którzy gestami dłoni zwiastują powrót Chrystusa, świadcząc o nadziei Jego przyjścia. Oto zgromadzenie Kościoła.

Widniejący za zebraną grupą wiernych uczniów Pana masyw góry Oliwnej to jedynie przypomnienie, że Kościół zakorzeniony jest w konkretnej rzeczywistości, że zwiastuje Dobrą Nowinę czterem częściom świata, które użyźnione Boskim Słowem przyniosą swój owoc (cztery krzewy, drzewa oliwne).

W górnej strefie ikony widnieje Pan Kosmosu, Zwycięski Chrystus unoszony w mandorli, symbolu Boskiej chwały przez dwóch aniołów. Zadziwione niebiosa zdają się pytać słowami psalmu „ Kto jest tym Królem Chwały?” (Ps 24 [23], 10) To On, Pan Zastępów panuje nad światem, a w geście wzniesionej do błogosławieństwa dłoni widnieje czytelne zapewnienie „Ja zwyciężyłem świat” (J 16, 33 przekład ekumeniczny) Motyw ten odnosi nas do rzymskiego zwyczaju wznoszenia cesarzy na tarczy po stoczonej przez nich zwycięskiej bitwie. Dzieło zbawienia zostało dokonane, a Chrystus „wstąpił na wysokość, wiodąc wziętych do niewoli” (Ps 68(67) 19) Skalne ostępy ludzkich serc legną niczym skały góry Oliwnej pod stopami Jezusa, oto pustynia zamieni się w żyzny ogród, oto rozniesione przez Apostołów Słowo podobnie jak ulewa i śnieg nawodni ziemię i zapewni urodzaj (por Iż 55,10) , aż do czasu żniwa gdy zwycięski Zbawiciel powróci , by zebrać plony. Jest więc ikona wniebowstąpienia ikoną Kościoła, jego misji, modlitwy, tęsknego oczekiwania. Choć na prezentowanej ikonie dwie strefy są jasno od siebie oddzielone, to jednak w symboliczny sposób ziemię z niebem spaja osoba Jezusa Chrystusa, jak wspaniale wyraził to św. Roman Melodos w „Hymnie na święto Wniebowstąpienia” : „Dopełniwszy ekonomii na naszą korzyść i zjednoczywszy ziemię z niebem, wstąpiłeś do chwały, o Chryste Boże, nie odchodząc od nas, lecz pozostając na zawsze złączony z nami, i mówiąc do tych, którzy Cię kochają: „Jestem z wami”.”  (przekład Marii Deskur)

Sztuka ikony objawia nam najistotniejsze treści nie tylko samego święta, ale i ukazuje program chrześcijańskiego życia gdzie tęskne wołanie „Marana tha, przyjdź Panie Jezu” (Ap 22, 20 przekład ekumeniczny) splata się z naszą pewnością „ widzieliśmy Światłość prawdziwą, przyjęliśmy Ducha z niebios…” Z każdej Liturgii powracamy jako apostołowie, którzy ujrzeli chwałę Swego Mistrza i niesiemy w sobie nadzieję Jego powrotu i zapewnienie, że jest z nami do końca dni.

"Błogosławiony Ten, który w nas przebywa!
Błogosławione Jego zwycięstwo!
Maria Go nosiła jako Dzieciątko,
Kapłan Go zaniósł jako ofiarę,
Krzyż Go nosił jako skazańca;
Niebiosa Go wyniosły jako Boga.
Bądź błogosławione takie zjednoczenie!
Jego narodziny naszym oczyszczeniem,
Jego chrzest naszych grzechów odpuszczeniem,
Jego śmierć naszym życiem,
Jego wniebowstąpienie naszym uwielbieniem."

Św. Efrem Syryjczyk